Hilmi Ziya ÜLKEN

Türkler âlemi birbirinin zıddı olan, fakat birbirini tamamlayan iki prensip ile izah ediyorlardı. Bunlar da “Gök Tanrı” ve “Asra Yer” idi. Hakikatte her şey bir feza halinden ibaret iken sonradan vuzuh kazandıkça gök yerden, aydınlık karanlıktan, erkek cevher dişi cevherden ayrılmış ve birbirine tamamıyla zıt olan bu kuvvetlerin tekrar birleşmesinden kişi, yani ilk insan vücut bulmuştur. Orhon kitabeleri Türk kozmogonisi iki satırla şöyle hulasa ediyor: “Öze kök Tengri, asra yagız yer kılındıkta, ekin (arası) kisioğlu kılınmış.”